Vội vàng là một trong số những tác phẩm tiêu biểu của Xuân Diệu, nó không chỉ thể hiện một tâm hồn yêu đời, yêu sống đến cuồng nhiệt mà còn thể hiện những triết lý sống, quan niệm sống đầy ý nghĩa. Trái tim độc giả của bao thế hệ đã bị xao xuyến bởi vẻ đẹp và triết lý ấy. Hãy cùng Tusachtinhhoa phân tích Vội vàng của Xuân Diệu hay nhất, chi tiết nhất để hiểu rõ hơn về nội dung, thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm.
Xem thêm:
- Phân tích Trao duyên của Nguyễn Du (Top mẫu phân tích hay nhất)
Dàn ý phân tích Vội vàng
Mở bài
Giới thiệu khái quát về tác giả Xuân Diệu và tác phẩm
- Xuân Diệu (1916 – 1985) được mệnh danh là ông hoàng thơ tình của Việt Nam có phong cách nghệ thuật độc đáo, nổi tiếng với nhiều tác phẩm đặc sắc viết về tình yêu.
- Vội vàng là bài thơ được trích từ tập Thơ Thơ (1938), được lấy cảm hứng từ một tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống đến cuồng nhiệt và những khám phá mới mẻ về triết lý nhân sinh của cuộc đời.
Thân bài
13 câu thơ đầu: Tình yêu tha thiết với cuộc sống của tác giả
“Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt nữa
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt nữa
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi”
- “Nắng” của mùa xuân là ánh sáng ấm áp, rực rỡ và tươi vui, “hương” của mùa xuân là nơi vạn vật, tinh hoa đất trời hội tụ, kết tinh.
- Hành động “tắt nắng”, “buộc gió” là những mong muốn không thể thực hiện được bởi nó đi ngược quy luật tự nhiên vốn có.
- Điệp từ “tôi muốn” kết hợp những động từ mạnh “buộc”, “tắt” cùng nhịp thơ dồn dập, nhanh đã thể hiện khao khát hối hả, mãnh liệt, muốn giữ lại hương sắc cuộc đời, không muốn những vẻ đẹp tạo hóa vụt khỏi tầm tay.
⇒ Mong muốn giữ cho cái đẹp tỏa sắc hương, bất tử hóa cái đẹp vì đóa hoa hương sắc cuộc đời ngọt ngào, tươi thắm mà mong manh.
“Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cửa
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần.”
- “ong bướm tuần tháng mật”, “hoa của đồng nội xanh rì”, “yến anh khúc tình si”, “ánh sáng chớp hàng mi” → Hình ảnh thơ trẻ trung, tươi vui, có đôi có cặp, tất cả như đang tràn trề ra
- Điệp từ “này đây” được lặp lại 5 lần đã bộc lộ niềm vui hân hoan, phơi phới của tác giả khi được đắm say trong khung cảnh tuyệt vời.
- Hình ảnh so sánh độc đáo “Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần”: thiên nhiên được cảm nhận bằng tình lứa đôi, bằng tâm hồn và thể xác.
⇒ Một bức tranh thiên nhiên đầy ánh sáng mới mẻ, tinh khôi, đầy âm thanh rộn rã, đầy màu sắc, hương thơm và đầy tình tứ.
“Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.”
Câu thơ bị ngắt làm hai khiến niềm vui không trọn vẹn. Nó đã thể hiện dự cảm mơ hồ về sự ngắn ngủi, mong manh của kiếp người đã khiến thi nhân sống vội vã tận hưởng.
16 câu tiếp: Quan niệm mới mẻ của tác giả về thời gian
“Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già”
- Nhịp ngắt 3-2-3 tuần tự trong cả 2 câu thơ → Diễn tả bước đi của thời gian chậm rãi nhưng cũng rất lạnh lùng, nó có thể bào mòn tất cả
- Nghệ thuật điệp điệp cấu trúc câu định nghĩa “nghĩa là” → Nhấn mạnh quy luật về bước đi tuyến tính của thời gian.
- Sử dụng cặp từ đối lập “đương tới >< đương qua”, “còn non >< sẽ già” → diễn tả sự vận hành của thời gian tuần tự, không ai ngăn lại được.
⇒ Quan niệm về tuổi trẻ, thời gian: tuổi trẻ, thời gian của mỗi người là hữu hạn, trôi theo nhịp tuyến tính, một đi không trở lại.
“Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian,
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,
Nếu đến nữa không phải rằng gặp lại.
Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;”
- Dùng câu định nghĩ → một lần nữa nhấn mạnh quy luật, dòng thời gian tuyến tính đã tác động tiêu cực đến đời người.
- Dựng lên những cặp đối lập: “lòng tôi rộng >< lượng trời cứ chật”, “xuân tuần hoàn >< tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại”, “còn trời đất >< chẳng còn tôi mãi”–> Sự vô hạn vô cùng của trời đất đối lập với sự hữu hạn của cuộc đời.
- Lượng trời chật vì nó lấy đi tuổi trẻ của người ta và lấy đi cả cuộc đời của mỗi người
⇒ Cảm xúc của nhà thơ: bâng khuâng, tiếc nuối, ngậm ngùi trước sự chảy trôi của tuổi trẻ, của thời gian.
“Mùi tháng, năm đều rớm vị chia phôi,
Khắp sông, núi vẫn than thầm tiễn biệt…
Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc,
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi,
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?
Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa…”
- Sử dụng nghệ thuật chuyển đổi cảm giác → khái niệm “tháng năm” vốn vô hình, trừu tượng đã trở thành hữu hình, cụ thể, có mùi vị đau xót của chia ly, có hình dáng của một vết thương tâm hồn rớm máu.
- Khép lại là cảm xúc nuối tiếc, tiếc phần đời đã trôi qua của mình, nó là nền tảng để khơi dậy những khao khát cháy bỏng.
Khát vọng sống cuồng nhiệt, tận hưởng của nhà thơ
“Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm,
Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi;
– Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!”
– Thay đổi đại từ tôi → ta: cái tôi đã hòa thành cái ta, đây không phải mong muốn ích kỷ nữa mà cái ta này là cái ta cống hiến, dâng tặng những gì tốt đẹp nhất cho cuộc đời này.
– Sử dụng một loạt những động từ mạnh theo cấp độ tăng tiến dần: ôm, riết,say, thâu, cắn.
– Sử dụng nhiều liên từ: “và, cho” → nhấn mạnh vẻ đẹp cuộc đời nhiều vô cùng, không thể kể hết.
– Một loạt những tính từ – từ láy “chếnh choáng, đã đầy, no nê” → diễn tả sự thỏa mãn tận cùng giữa vẻ đẹp cuộc đời.
– Khép lại bằng mong muốn “Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi” → mùa xuân đã trở thành một nhân vật hữu hình, thân thiết.
⇒ Chúng ta không thể chặn đứng được bước đi của thời gian, không thể kéo dài được tuổi xuân của mình, cùng với sự vô hạn của vũ trụ thì chúng ta hãy tăng tốc độ sống, hãy sống hết mình, hãy căng mở các giác quan ra để tận hưởng hết những vẻ đẹp cuộc đời.
Kết bài
- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Vội vàng
- Nêu cảm nhận chung về bài thơ Vội vàng.
Phân tích bài thơ Vội vàng đạt điểm cao
Phong trào thơ mới hình thành và phát triển trên văn đàn hợp pháp từ năm 1932 – 1945 với sự xuất hiện của rất nhiều gương mặt thơ tiêu biểu như Thế Lữ, Chế Lan Viên, Hàn Mặc Tử. Nếu Thế Lữ là người khẳng định sự chiến thắng của thơ mới so với thơ cũ, nuôi giấc mộng lên tiên với bồng lai tiên cảnh, hạc trắng thì Xuân Diệu là người đưa thơ mới phát triển lên đỉnh cao.
Những tập thơ trước năm 1945 của Xuân Diệu như Thơ thơ, Gửi hương cho gió luôn là tiếng lòng của một cái tôi ở giữa cõi đời với niềm say mê, quyến luyến, tình cảm gắn bó ấy được biểu hiện rất rõ nét trong thi phẩm Vội vàng. Có thể nói thơ Xuân Diệu là tiếng nói của cái tôi cá nhân mạnh dạn bày tỏ tâm tư thầm kín, những xúc cảm yêu đương, những khát vọng hưởng thụ hoa thơm trái ngọt ở cuộc đời. Và Xuân Diệu chính là người phát ngôn đầy đủ nhất cho tư tưởng cá nhân trong phong trào thơ mới.
Bài thơ Vội vàng được rút ra từ tập Thơ thơ, tập thơ đầu tay của Xuân Diệu, đây là tập thơ của một tiếng thơ dạt dào, một tâm hồn yêu đời, khát sống, quyến luyến với cảnh sắc trần gian. Nhan đề bài thơ là lời tự bạch, tự họa về chân dung tinh thần của người thi sĩ, nó thể hiện một động thái sống vồ vập, mạnh mẽ, một tâm thế sống đắm say, một tốc độ sống cuống quýt. Ở Xuân Diệu, chúng ta thường bắt gặp một cá tính thơ phóng khoáng, khác biệt và đầy sáng tạo, có thể nói có một không hai trong thơ ca Việt nam.
Xuân Diệu đã mở màn bài thơ Vội vàng bằng bốn câu thơ ngũ ngôn mà nhìn qua tưởng chừng lệch nhịp với toàn bài:
“Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi”
Ngay trong khổ thơ đầu tiên, Xuân Diệu đã thể hiện khát vọng táo bạo đến hoang đường. Nắng và gió đều là những hiện tượng thuộc về tự nhiên, vận hành theo quy luật của tự nhiên. Muốn “tắt nắng”, “buộc gió” chẳng phải quá phi lý, ngông cuồng hay sao? Tuy nhiên ẩn sâu trong khát vọng ngông cuồng, táo bạo ấy lại là một tình yêu cuộc sống đến tha thiết, khắc khoải, Xuân Diệu muốn “tắt nắng” để “màu đừng nhạt”, muốn “buộc gió” để “hương đừng bay”. Vậy là người thi sĩ muốn lưu lại những vẻ đẹp tự nhiên, thanh khiết của cuộc đời để mãi mãi lưu giữ khoảnh khắc của thời tươi. Bằng đôi mắt xanh non, biếc rờn cùng tình yêu tha thiết đối với cuộc đời, nhà thơ Xuân Diệu đã phát hiện được những vẻ đẹp rực rỡ, tươi sáng nhất nơi trần gian.
“Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cửa
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần.”
Mùa xuân là một hình tượng rất quen thuộc trong phong trào thơ mới, đó có thể là mùa xuân mộng mơ trong thơ Hàn Mặc Tử hay một mùa xuân gần gũi, quen thuộc nơi làng quê nhưng có phần xao xuyến như của Nguyễn Bính. Chưa bao giờ hình tượng mùa xuân lại khiến lòng độc giả rạo rực như trong thơ Xuân Diệu. Xuân Diệu đã mở ra bức tranh sự sống đầy sống động với cả hình sắc, hình ảnh, màu sắc, âm thanh và cả những chuyển động nhẹ nhàng, tinh tế bên trong vạn vật.
Điệp ngữ “này đây” gợi ra được cái háo hức, rạo rực của người thi sĩ khi giới thiệu về vẻ đẹp nơi trần gian, nơi người thi sĩ đắm say với một tình yêu mãnh liệt. Hình ảnh ong bướm, hoa cỏ, đồng nội, cành tơ, yến anh, ánh sáng là những hình ảnh đẹp đẽ, tươi non của cuộc sống thường nhật nhưng qua lăng kính lãng mạn và tình yêu cuộc sống của nhà thơ thì những hình ảnh vốn quen thuộc ấy bỗng tươi sáng, hấp dẫn như cảnh sắc nơi thiên đường. Đứng trước mùa xuân ấy, nhân vật trữ tình cố gắng nới rộng vòng tay để ôm trọn mọi cảnh trinh nguyên.
Thiên nhiên, sự sống trong thơ Xuân Diệu bao giờ cũng tươi tắn, mời gọi như vậy tuy nhiên nét đặc sắc nhất trong cảm nhận của người thi sĩ phải kể đến cách so sánh “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”, vậy là trong cảm nhận của nhà thơ, mùa xuân cũng tươi ngon, hấp dẫn khó cưỡng như một cặp môi gần, lấy con người là chuẩn mực đánh giá cho những vẻ đẹp tự nhiên không chỉ thể hiện cá tính sáng tạo của nhà thơ mà còn thể hiện quan niệm mới trong sáng tác. Nếu người xưa lấy thiên nhiên để làm thước đo cho vẻ đẹp của con người thì nay Xuân Diệu đã đi ngược lại với quan niệm bất thành văn ấy để đặt con người ở vị trí trung tâm của vũ trụ và khẳng định con người mới là chuẩn mực của mọi vẻ đẹp. Một thi sĩ nhạy cảm với thời gian, luôn có cảm giác trong gặp gỡ đã có mầm ly biệt nên khi đứng trước mùa xuân, Xuân Diệu có những cảm nhận thật mâu thuẫn:
“Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.”
Dấu chấm bẻ đôi câu thơ, ném về hai đầu tâm trạng, một bên là sung sướng, khát khao, say mê, một bên là hốt hoảng, buồn bã, lo âu. Nhà thơ không thể tận hưởng hết mùa xuân vì cảm giác hoài xuân khi xuân chưa hết. Phần một của bài thơ đã khép lại bằng những câu thơ ngậm ngùi, xót xa.
Cùng với trái tim luôn rạo rực, nóng bỏng với tình yêu cuộc sống, Xuân Diệu luôn thường trực tâm trạng lo âu, phấp phỏng trước những bước đi của thời gian. Khi người ta càng yêu, càng trân trọng thì càng lo sợ nó sẽ tan biến trong cái vô hình. Có lẽ Xuân Diệu cũng vậy, càng yêu cuộc đời thì càng bất an, lo lắng.
“Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già
Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian”
Bằng những cảm nhận nhạy bén của mình, Xuân Diệu có thể nhìn thấy những dấu hiệu tàn phai của sự sống. Nay ở thời tươi, xuân đang tươi non, nở rộ đấy nhưng chính trong vẻ đẹp của thời tươi ấy lại làm mầm mống của sự tàn phai, lụi tàn. Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua và tuổi trẻ cũng vậy, một khi trôi qua sẽ không bao giờ quay trở lại.
Và “xuân hết nghĩa là tôi cũng mất”, quan niệm thời gian của Xuân Diệu xuất phát từ thước đo sinh mệnh con người, đặc biệt là tuổi trẻ, thời gian như một dòng chảy vô thủy vô trung, mỗi khoảnh khắc qua đi là mất đi vĩnh viễn.
Cảm giác xót xa cứ thấm thía vào từng câu, từng chữ đến nhói lòng. Phần đời đáng sống nhất, đẹp đẽ nhất hóa ra lại ngắn ngủi, mong manh vô cùng bởi thế giọng thơ chuyển từ tiếc nuối sang đay nghiến, chì chiết với cách nói “nói làm chi”, “nếu”, “còn”, “chẳng còn”. Cảm nhận thời gian của Xuân Diệu mang đậm tính mất mát, phép tương giao giữa các giác quan được phát huy triệt để trong cách cảm nhận thời gian từ khứu giác đến thị giác, xúc giác, vị giác. Thời gian trừu tượng này trở nên cụ thể, hiện hữu trong những cảm nhận của mọi giác quan, ở giác quan nào cũng thấy chua xót, tê tái nỗi buồn chia ly, phôi phai. Xuân Diệu còn tưởng tượng ra một cuộc chia ly đặc biệt, diễn ra trong không gian, thời gian:
“Khắp sông, núi vẫn than thầm tiễn biệt…
Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc,
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi,
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?
Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa…”
Cõi vườn trần ở đoạn 1 đang rạo rực, si mê, căng tràn sức sống thì đến đoạn này đã trở nên buồn bã, ủ ê, phai sắc, nhạt hương. Phần hai của bài thơ khép lại bằng một lời than não nề như tuyệt vọng “Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa”, Xuân Diệu đã gắn tuổi trẻ với mùa xuân và đưa ra quan điểm của mình về thời gian tuổi trẻ, tình yêu tuy đẹp nhưng không phải mãi mãi, vô hạn. Mà nó hữu hạn, ngắn ngủi chỉ như cái chớp mắt bởi vậy để sống có ý nghĩa, để tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp sự sống, tình yêu, đời người thì Xuân Diệu đã chủ trương sống vội vàng:
Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi;
– Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!”
Giọng điệu sôi nổi, thiết tha, rạo rực của hồn thơ Xuân Diệu được vút lên ngay từ những câu thơ đầu phần ba. Sau những khó khăn, lo lắng, u buồn thì Xuân Diệu lại đến với người, với đời theo phong cách vội vàng, cuống quýt đặc trưng.
Câu thơ “Ta muốn ôm” tách riêng thành một dòng thơ gây ấn tượng về một cái tôi ham hố, tham lam đang đứng giữa trần ai, dang rộng vòng tay để thu gom mọi cảnh sắc trinh nguyên của cuộc đời trần thế. Ta có thể nghe thấy nhịp tim và giọng nói của Xuân Diệu qua những câu thơ trên, qua cách xưng hô, qua hệ thống động từ dày đặc, qua những tính từ ở mức độ cực tả. Cách xưng hô với đại từ nhân xưng “ta” thực chất vẫn là sự hiện diện của con người cá nhân nhưng kiêu hãnh, tự chủ, có tầm vóc hơn chữ “tôi”.
Chuỗi động từ được sắp xếp theo thứ tự tăng dần về mức độ “ôm” xem chừng còn quá lỏng lẻo, mọi vẻ đẹp cuộc đời rồi sẽ trôi đi cho dù con người có dang rộng vòng tay mà ôm lấy. Vì thế phải “riết” cho thêm chặt nhưng “riết chặt” đến mấy cũng chỉ là hướng đến những đối tượng khách thể cho nên nhân vật trữ tình muốn “say cánh bướm với tình yêu”. “Say” thôi chưa đủ mà còn phải thâu tóm tất cả trong một cái hôn nhiều, cao trào cảm xúc là hành động “Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi”. “Xuân hồng” có thể hiểu là mùa xuân đang ở độ chín, cũng có thể hiểu đó là tuổi trẻ hoặc cô gái hãy còn xuân, dù hiểu theo cách nào thì hành động “cắn xuân hồng” cũng là khát vọng mạnh mẽ, ham hố, muốn hưởng thụ trọn vẹn cuộc đời từ vật chất đến tinh thần, được hóa thân trọn vẹn trong tình yêu với sự hòa hợp vô biên, tuyệt đích vĩnh viễn. Những tính từ “no nê, chếnh choáng, đã đầy” khiến hình ảnh nhân vật trữ tình như một tình lang trong chuyện tình chếnh choáng men say.
Có thể thấy tình yêu đời, yêu sống của nhân vật trữ tình đã xua tan cái u sầu, buồn bã, làm sống lại cái sinh khí vốn có ở Xuân Diệu. Xuân Diệu xuất hiện trên thi đàn năm 1936, được độc giả biết đến nhiều hơn năm 1938, ông tạo dựng được cho mình một phong cách thơ riêng biệt trong các thi sĩ của phong trào thơ mới tìm cho mình con đường để chạy trốn thực tại thì Xuân Diệu ở giữa loài người xây dựng lầu thơ trên đất của một tấm lòng trần ái.
Thế giới hình ảnh trong thơ Xuân Diệu do đó tràn ngập những hình ảnh của cuộc đời trần thế, ong bướm, hoa lá, yến anh, khúc tình si, đồng nội xanh rì. Hình ảnh nào cũng đẹp đẽ, quyến rũ đến mê đắm khiến con người chẳng thể chối từ. Khi Xuân Diệu viết Vội vàng nói riêng và tập Thơ thơ nói chung, thi sĩ mới ở độ tuổi 22, tuổi trẻ tràn đầy nhiệt huyết, khát khao. Chàng thi sĩ ấy nhìn đời bằng cặp mắt xanh non, biếc rờn.
Dù thời gian trôi chảy, Xuân Diệu đã đi xa vào cõi vĩnh hằng nhưng những vần thơ mà ông để lại cho đời trong đó có Vội vàng luôn đem đến cho độc giả xúc cảm say mê, cuống quýt trước vẻ đẹp của trần thế.
Hy vọng bài viết trên của Tusachtinhhoa đã cung cấp cho các bạn những kiến thức hữu ích. Cảm ơn bạn đã quan tâm theo dõi.
